"झुटो माया"
सपना लुकाई मनमा
बेकार झुटो माया साँचे
१) मौलश्री लिम्बू :- केस्राको "अवश्था र समयसीमा"मान्यता अनुसार कुनै पनि विषयलाई कल्पनामा रहेर उठान/विश्राम गर्न सकिन्छ र त्यसलाई वर्तमानमा उतारेर कुनै एक निष्कर्षमा टुंग्याउन सकिन्छ।यसै
मुताबिक केस्रा रचिएकोछ यसर्थ उत्कृष्ट बनेकोछ।कदाचित उठान/विश्राममा यथार्थ वा भोगिएको भाव भए प्रयुक्त केस्रामा बिषय वस्तुको एक पक्ष नभई "साथ हुँदाको खुशी" र "साथ छुट्दाको अपसोच" दुवै पक्ष उतिकै प्राथमिकताका साथ रहने थियो जसले गर्दा..उक्त रचना केस्राको संरचनामा रहेर पनि केस्राको शिल्प /मान्यताको मर्म अनुसार नभएकोले यसलाई केस्रा भन्न मुनासिब हुने थिएन।
*......................*.........................*............................*
उनको लागि माया साँचे
मनमा खुशी हुँदा नाचे
सपना लुकाई मनमा
उनलाई नै भनि बाँचे
बेकार झुटो माया साँचे
बाटो लागिन् मन भाँचे ।
- भरत अधिकारी,तनहुँ,हाल- मलेसिया [ ०८-०२-२०१२]
१) मौलश्री लिम्बू :- केस्राको "अवश्था र समयसीमा"मान्यता अनुसार कुनै पनि विषयलाई कल्पनामा रहेर उठान/विश्राम गर्न सकिन्छ र त्यसलाई वर्तमानमा उतारेर कुनै एक निष्कर्षमा टुंग्याउन सकिन्छ।यसै
मुताबिक केस्रा रचिएकोछ यसर्थ उत्कृष्ट बनेकोछ।कदाचित उठान/विश्राममा यथार्थ वा भोगिएको भाव भए प्रयुक्त केस्रामा बिषय वस्तुको एक पक्ष नभई "साथ हुँदाको खुशी" र "साथ छुट्दाको अपसोच" दुवै पक्ष उतिकै प्राथमिकताका साथ रहने थियो जसले गर्दा..उक्त रचना केस्राको संरचनामा रहेर पनि केस्राको शिल्प /मान्यताको मर्म अनुसार नभएकोले यसलाई केस्रा भन्न मुनासिब हुने थिएन।
"बिन्ती"
चोखो माया मारेर
बसाइँ टाढा सारेर
नजाऊ तिमी ए प्रिया !
मलाई एक्लो पारेर
समुन्द्र पारि तारेर
मनको बार बारेर /- तेज बिवश राई धनकुटा हाल :- यु.ए.ई. [१३-०१-२०१२]
१) भक्ति प्रसाद पौड्याल :- पैलो जोडी ठिक छ ।दोस्रो जोडी पनि ठिकै छ ।तेस्रो जोडीको पैलो हरफको अन्तिम अनुप्रास पैलो जोडीको पैलो हरफको अन्त्यानुप्रास नै हुनु पर्नै रैछ ।
जस्तैः 'मारेर' , यो शब्द अन्तिम जोडीको पैलो हरफको अन्तिममा 'तारेर' शब्दका ठाउँमा हुनै पर्ने नियम रैछ केस्रामा।यो त भयो संरचनाको कुरा।भावपक्षका बारेमा साथीहरुले नै भन्नु हुनेछ।
२) कृष मगर :- आफ्नो प्रियसी सँग माया नमार्ने बिलौनामा गरिएको अनुरोधात्मक भावशैलीको केस्रा एकदमै मर्मस्पर्शी एंब रसिलो छ बिबश जी ।तपाइको केस्रामा संरचनाको कुरा उठाउँदा भक्तिदाको सुझाबलाई आत्मसाथ गर्नुहोला सब ठिक हुन्छ ।धन्यबाद अनि निरन्तरताको कामना यहाँलाई।
३) मौलश्री लिम्बू :- 'केस्रा' मायाको अनुनय पक्षलाई मात्र बढि प्राथमिकता दिएर लेखिएकोले यो एउटा सशक्त/पूर्ण ''केस्रा'' बनेकोछ।यहाँ ''माया" भनेको ''सुन्तला'' हो भने ''अनुनय" पक्ष ''सुन्तलाको केस्रा'' हो।यस केस्रामा मायाको अन्य पक्ष वा अंशहरु जस्तै:-माया+अनुनय+विछोड /..माया+अनुनय+प्राप्ति../ माया+अनुनय+घृणा आदि अन्य पक्षहरुलाई पनि उतिकै प्राथमिकता दिएर लेखिएको छैन।भाव पक्ष केस्राको मान्यता भित्र नै रहेता पनि संरचनागत हिसाबले केस्रा बनेको छैन। भक्ति सरको सुझाबलाई पालना गर्नु होला।
चोखो माया मारेर
बसाइँ टाढा सारेर
नजाऊ तिमी ए प्रिया !
मलाई एक्लो पारेर
समुन्द्र पारि तारेर
मनको बार बारेर /- तेज बिवश राई धनकुटा हाल :- यु.ए.ई. [१३-०१-२०१२]
१) भक्ति प्रसाद पौड्याल :- पैलो जोडी ठिक छ ।दोस्रो जोडी पनि ठिकै छ ।तेस्रो जोडीको पैलो हरफको अन्तिम अनुप्रास पैलो जोडीको पैलो हरफको अन्त्यानुप्रास नै हुनु पर्नै रैछ ।
जस्तैः 'मारेर' , यो शब्द अन्तिम जोडीको पैलो हरफको अन्तिममा 'तारेर' शब्दका ठाउँमा हुनै पर्ने नियम रैछ केस्रामा।यो त भयो संरचनाको कुरा।भावपक्षका बारेमा साथीहरुले नै भन्नु हुनेछ।
२) कृष मगर :- आफ्नो प्रियसी सँग माया नमार्ने बिलौनामा गरिएको अनुरोधात्मक भावशैलीको केस्रा एकदमै मर्मस्पर्शी एंब रसिलो छ बिबश जी ।तपाइको केस्रामा संरचनाको कुरा उठाउँदा भक्तिदाको सुझाबलाई आत्मसाथ गर्नुहोला सब ठिक हुन्छ ।धन्यबाद अनि निरन्तरताको कामना यहाँलाई।
३) मौलश्री लिम्बू :- 'केस्रा' मायाको अनुनय पक्षलाई मात्र बढि प्राथमिकता दिएर लेखिएकोले यो एउटा सशक्त/पूर्ण ''केस्रा'' बनेकोछ।यहाँ ''माया" भनेको ''सुन्तला'' हो भने ''अनुनय" पक्ष ''सुन्तलाको केस्रा'' हो।यस केस्रामा मायाको अन्य पक्ष वा अंशहरु जस्तै:-माया+अनुनय+विछोड /..माया+अनुनय+प्राप्ति../ माया+अनुनय+घृणा आदि अन्य पक्षहरुलाई पनि उतिकै प्राथमिकता दिएर लेखिएको छैन।भाव पक्ष केस्राको मान्यता भित्र नै रहेता पनि संरचनागत हिसाबले केस्रा बनेको छैन। भक्ति सरको सुझाबलाई पालना गर्नु होला।
*.........................*..............................*..........................*
जोडिएको नाता राम्रो
तोडिएको साथ हाम्रो
कति खेर जिन्दगीमा
भयो विश्वास घात हाम्रो
माया भन्ने जात राम्रो
बेग्लै भयो बाटो हाम्रो /
- रिखुराम सुर्यबंशी,पाल्पा,हाल- यु.ए.ई.[२८-१२-२०११]
१) डम्बर तुम्बापो "बुद्ध":- सूर्यवंशी जी ! भावको दृष्टिले केस्रा उत्कृष्ट हुन सकेको छैन ।साथै उठान, विश्राम र बैठान सबैमा एउटा शब्द (हाम्रो) दोहोरिएकोले केस्राको संरचना भंग हुन गएकोछ।
तोडिएको साथ हाम्रो
कति खेर जिन्दगीमा
भयो विश्वास घात हाम्रो
माया भन्ने जात राम्रो
बेग्लै भयो बाटो हाम्रो /
- रिखुराम सुर्यबंशी,पाल्पा,हाल- यु.ए.ई.[२८-१२-२०११]
१) डम्बर तुम्बापो "बुद्ध":- सूर्यवंशी जी ! भावको दृष्टिले केस्रा उत्कृष्ट हुन सकेको छैन ।साथै उठान, विश्राम र बैठान सबैमा एउटा शब्द (हाम्रो) दोहोरिएकोले केस्राको संरचना भंग हुन गएकोछ।
२) कृष मगर :- नमस्कार रीखुराम सर !यहाँको केस्राको उठानको पहिलो हरफमा जुन मिलनको भाव झल्किएकोछ उठानकै दोस्रो हरफले यसको शिल्पलाई नष्ट गरिदिएका छन् ।केस्राको सांरचनिक
परीधिमा भनिएकोछ कि एउटा मिठो फलमा रस र उक्त भाव मिठैमा केन्द्रित हुनुपर्दछ ।
समग्रमा कुनैपनि केस्राको भाव, रस, स्वाद एकै किसिमको हुनुपर्छ । जस्तो कि दुखको बेला सुख आउँदैन,
गुलियो बिशेषणमा तितो या नुनिलोको संगम हुँदैन।सपनाका दुनियाँमा बिपना आउन सक्तैन। ईत्यादि ।भनाईको तात्पर्य कुनैपनि केस्रा एउटै भाव अनि शिल्पमा लेखिन्छ ।
प्रयास जारी होस् शुभकामना यहाँलाई ।
"मस्क्यौरी"
म त परेँ गाऊँले ठिटो
खाई हुर्केँ आँटा र पिठो
साथै लाने मन छ कान्छी
मुग्लानै पो लागौँ छिटो
मायागर्ने गाँऊले ठिटो
राख्छु खिलाई मिठो-मिठो॥
- सन्जिब राई झापा,हाल - मलेसिया [०६-१२-२०११]
१) मौलश्री लिम्बू
:- 'केस्रा'लेखनमा कोशिस गर्नु भएकोमा हार्दिक धन्यवाद।'केस्रा'को भाव
द्विअर्थी भएकोछहु।न त यथार्थ जीवनमा हिजो-आज दु:ख भोगे पनि भविष्यमा सुखमय हुन
सक्छ,तर 'केस्रा'को मर्मानुसार 'उठान'ले उजागर गरेको दु;खलाई नै भविष्यमा पनि आउन
सक्ने दु:खको भावार्थमा उतार्नु पर्दछ।साथै अनुप्रासलाई पनि मिलाउनु होला। [ श्रुति
समान अक्षर/वर्ण 'न/ण' साथै आधा अक्षर 'न्/ ण्/ ञ्' त्यस्तै :- स/श/ष को एक-अर्काको
सट्टामा प्रयोग भएता पनि समान अर्थ मानिनेछ, अन्यलाई मान्य हुने छैन।]